Speech lustrum Sociëteit Apeldoorn 170 jaar
Geachte aanwezigen; leden van de Sociëteit, leden van onze begunstigende clubs en partners,
Op 11 juli 1849 werd onze Sociëteit opgericht en vandaag – op 12 juli – vieren wij het 170 jarig bestaan van de Sociëteit Apeldoorn.
Het bestuur is zeer verguld met de opkomst van meer dan 100 personen op dit lustrumfeest.
In afstemming met de Cie. Bas – waarvoor veel dank aan Yannik, Coert en Lex hebben we dan ook een mooie feestavond in elkaar kunnen zetten. Oorspronkelijk wilden we nog een bootrace op de Boschvijver organiseren en een midgetgolf wedstrijd aan de overkant maar om verscheidene redenen – en achteraf maar goed ook gezien de weersomstandigheden – hebben we die niet in het programma opgenomen. Desalniettemin hopen wij u een gezellig lustrumfeest te kunnen beiden op deze prachtige locatie. Na het drankje namens de Sociëteit, een gevarieerde barbecue en een surprise dessert, gaan we straks ook nog genieten van heerlijke zwoele jaren ’60 muziek door de Apeldoornse band “Rattle and Frost”.
Als Sociëteit kijken we allen reikhalzend uit naar het moment in 2020 dat we terugkeren naar de Kerklaan en in de tussentijd zijn wij als Sociëteit letterlijk en figuurlijk dakloos. Maar zo ook is de Sociëteit Apeldoorn begonnen in 1849 en pas 30 jaar later kon er een eigen gebouw worden neergezet. En bij dat begin van onze Sociëteit en dan met name de politieke situatie van dat moment, wil ik in deze speech met u stil staan.
Veel informatie over de ontstaansgeschiedenis heb ik kunnen terugvinden In het prachtige en zeer uitgebreide lustrumboek “150 jaar Sociëteit Apeldoorn”, waarin ook te lezen valt dat wij “de oudste vereniging ter stede zijn”. Iets waar we zeker trots op mogen zijn. Maar hoe is onze Sociëteit nu echt ontstaan ?
In 1848 werd er in Nederland een nieuwe grondwet – de grondwet van Thorbecke – in beide kamers aangenomen en ondertekend door Koning Willem II die echter spoedig daarna overleed. Zijn zoon Willem III trad aan – met enige tegenzin tegen het koningschap en zeker ook tegen de nieuw aangenomen grondwet – maar toch werd hij in mei 1849 in Amsterdam ingehuldigd.
In Nederland was er naar aanleiding van de nieuwe grondwet een stevige discussie gaande over de macht van de Koning. Deze discussie werd toentertijd met name gevoerd door de hogere burgerij en die kwamen juist vaak bijeen in schutterijen. Schuttersvereniging hadden in die tijd onder andere een rol als politie, brandweer en landmacht.
Uit de geschiedenisboeken is op te maken dat het huwelijk van Willem III en zijn Sophie helaas niet bepaald bekend stond als een goed huwelijk. Om hun relatie te doen verbeteren bedacht Willem III het idee om een groots schuttersfeest te organiseren voor de verjaardag van Sophie op Het Loo. Willem III bedacht daarnaast dat hij met de organisatie van een groot schuttersfeest de gegoede burgerij kon paaien in zijn strijd tegen de grondwet.
Dit schuttersfeest vond daadwerkelijk plaats in de maand juni 1849 op Het Loo. Echter omdat Apeldoorn toen nog maar een klein dorp was, had zij geen eigen schuttersvereniging en dus ook geen afvaardiging op dit feest.
Dit gemis aan een schuttersvereniging is daarna echter heel snel ingehaald en na verschillende lokale initiatieven werd er 1 maand later en wel op 11 juli 1849 toestemming verleend voor de oprichting van de “Doelen van Koning Willem III” te Apeldoorn.
In eerste instantie kwam deze schuttersvereniging bijeen in gebouw de Arend ook wel herberg de Arend aan de huidige Hoofdstraat (nu een speelhal), daarna in een hotel waar later bioscoop Tivoli en nu bioscoop Vue gevestigd is.
Dan volgt er nog een memorabel feit in de ontstaansgeschiedenis van onze Sociëteit.
De schuttersvereniging was in 1878 druk doende om een eigen pand te laten bouwen aan de Kerklaan. Echter om toentertijd een eigen gebouw te mogen beheren moest de vereniging “handelingsbekwaam” zijn en een “rechtspersoonlijkheid” hebben, die zij toen nog niet had. Daartoe werd toen bij de Koning een verzoek ingediend.
Koning Willem III besliste echter dat hij geen beschermheer meer kon zijn van een vereniging die conform haar statuten “slechts het bevorderen van gezellig verkeer ten doel heeft”. En daarmee hield de schuttersvereniging op te bestaan, maar luidde die beslissing formeel het begin in van een gewone Sociëteit met statuten, handelingsbevoegdheid en erkenning als rechtspersoon. In het jaar daarna in 1879 werd het nieuwe eigen pand aan de Kerklaan (nu 140 jaar geleden) in gebruik genomen en dat was ook het jaar dat Willem III met zijn jonge bruid Emma naar Apeldoorn kwam.
Tot de dag van vandaag staat die doelstelling uit 1878 van “het bevorderen van gezellig verkeer” nog steeds hoog in het vaandel van onze Sociëteit en is ook vanavond tijdens deze lustrumviering ons motto.
Ik hef dan ook het gaarne het glas met u op deze historische doelstelling en op een gezonde en lange toekomst van onze Sociëteit.
Cheers en een goede gezondheid voor u allen.